فوت و فن صحیح لحیم کاری

یکی از کارهایی که افراد خبره به آن علاقه دارند لحیم کاری است ٬ اما بسیاری از ما با فنون صحیح آن آشنا نیستیم. به راحتی می توانید این مهارت را به رزومه حرفه ای خود اضافه کنید. در اینجا با چگونگی این کار آشنا شده و با هم دست به کار می شویم.

لحیم کاری چیست؟

هویه (ابزار لحیم کاری) دارای یک نوک فلزی بوده که به شدت داغ می شود. داریم درباره دمای حدوداً ۸۰۰ درجه فارنهایت (۴۲۶ درجه سانتیگراد) حرف می زنیم. البته در یک هویه خوب٬ خودتان می توانید دما را تنظیم کنید. کار هویه این است که گرما را به چیزهایی نظیر سیم٬ پایه ترانزیستور و پدهای روی مدار چاپی (PCB) منتقل کند. وقتی منطقه مورد نظر به اندازه کافی گرم شد٬ لحیم روی آن قرار می گیرد. اگر قصد دارید لحیم کاری را ادامه بدهید٬ بهتر است که به جای یک هویه ارزان قیمت ۱۵ دلاری یک هویه ۳۰ – ۴۰ دلاری ۲۰ تا ۳۰ وات خریداری کنید. به این ترتیب٬ وسیله ای که می خرید برایتان ماندگار می شود و می توانید در کارهای مختلف از آن استفاده کنید. علاوه بر این٬ می توانید روی دمای هویه هم کنترل داشته باشید. همچنین٬ هویه های اسلحه مانندی نیز در بازار وجود دارند اما از آن ها تنها باید در تعمیر کابل های ضخیم استفاده کنید و هیچ گاه آن ها را روی مدار چاپی به کار نبرید. زیرا نوکشان دارای ولتاژ زیادی است که می تواند به قطعات الکترونیکی حساس آسیب وارد کند.

لحیم یک سیم نازک است که معمولا دور یک قرقره پیچیده شده و از آلیاژهای مختلف فلز ساخته می شود. وظیفه سیم لحیم متصل کردن اجزای مختلف به یکدیگر است. این اجزاء ممکن است انواع و تعداد گوناگونی داشته باشند٬ اما در مباحت الکترونیک کامپیوتر در ۶۰ درصد موارد قلع و در ۴۰ درصد سرب هستند. همچنین٬ لحیم های بدون سرب هم وجود دارد٬ اما این لحیم ها برای ذوب شدن به دمای بالاتری نیاز داشته و میزان «خیسی» آن ها کمتر است. این موضوع بدان معنا است که برای کار کردن با آن ها نیاز به هویه بهتری دارید و همچنین کندن آن ها نیز کار سخت تری است. لحیم های بدون سرب برای محیط زیست بهتر هستند و مزایای دیگری نیز دارند و تقریبا به همان شیوه لحیم های معمولی کار می کنند.

داخل سیم ماده ای به نام مغزی وجود دارد. مغزی باعث پاک شدن اکسایش موجود شده و سطح درگیر در فرآیند ذوب را تمیز می کند. در کاربردهای الکترونیک٬ می توانید از لحیم های کولوفان-هسته/کولوفان-مغزی استفاده کنید. لحیم های اسید-مغزی در سرب کاری مورد استفاده قرار می گیرد. اسید می تواند به اجزای حساس روی مدار چاپی آسیب وارد کند.

بسیاری از افرادی که تا کنون از هویه استفاده نکرده اند٬ می ترسند که به تجهیزات آسیب برسانند٬  اما مهم تر از آن خطری است که خود شخص را تهدید می کند. هویه به دمای بسیار بالایی می رسد.خود لحیم هم یک فلز گداخته است. حتماً عینک ایمنی بر چشم گذاشته و مراقب لباس های گشاد و موهای خود باشید. همچنین٬ مراقب انگشتانتان هم باشید. کار بهتر این است که از دستکش استفاده کنید. سیم لحیم ممکن است حاوی سرب باشد. بنابراین٬ پس از لحیم کاری دست های خود را با دقت بشویید. همچنین بسیار مهم است که محیط کارتان دارای تهویه مناسب باشد زیرا بخار ناشی از کولوفان٬ در صورت استشمام٬ به ریه ها آسیب می رساند. عقل سلیم و تهیه تدارکات مناسب از همه چیز با اهمیت تر است. احتیاط لازم را به خرج دهید تا مشکلی برایتان ایجاد نشود.

تمیز کردن و قلعی کردن نوک هویه

هویه باید از هر لحیمی پاک باشد تا بتواند گرما را به خوبی هدایت کند. هویه پس از اینکه در معرض هوا قرار می گیرد٬ اکسیده شده و تبدیل به عایق گرما می شود. نیاز داریم که گرما به خوبی هدایت شود تا بتوانیم اجزای مختلف را به سرعت و سهولت به یکدیگر لحیم کنیم. کثیف بودن نوک باعث می شود که مجبور شوید هویه را برای مدت طولانی تری نگه دارید و این مسئله ممکن است باعث آسیب رسیدن به مدار چاپی شود. یعنی چیزی که هیچ کس خواهان آن نیست. یک اسفنج مرطوب بردارید و وقتی هویه به طور کامل داغ شد٬ نوک آن را به آرامی روی اسفنج بکشید تا لحیم های قدیمی از رویش برداشته شوند. نوک هویه باید تمیز و درخشان باشد و یا دست کم٬ به این حالت نزدیک شود.

پس از آن٬ قصد داریم نوک هویه را «قلعی» کنیم. این کار از نوک هویه محافظت کرده و اجازه می دهد که گرما به شکل بهتری به لحیم جدید منتقل شود. به دقت مقدار کمی از لحیم تازه را روی هویه داغ قرار دهید به طوری که نوک هویه با لحیم پوشیده شود. اگر این کار را به درستی انجام داده باشید٬ نوک هویه براق می شود. به محض آنکه نوک هویه قلعی شد٬ می توانید اجزای مورد نظرتان را به یکدیگر لحیم کنید. پس از هر چند بار اتصال٬ هویه رو مجددا تمیز و قلعی نمایید. همچنین٬ پس از پایان کار نیز نوک هویه را تمیز کنید. این عمل باعث افزایش عمر دستگاه شما می شود. به این ترتیب٬ یک هویه مرغوب سال ها برایتان کار خواهد کرد.

Joining Parts

اتصال قطعات

هویه را در دستی که به آن مسلط هستید قرار داده و سیم لحیم را با دست دیگر بگیرید. وقتی دو قطعه را به یکدیگر لحیم می کنید٬ باید هویه را روی محل اتصال آن دو قرار دهید. هویه را چند ثانیه همان جا نگه داشته٬ سپس لحیم را زیر نوک هویه گذاشته و به وسیله هویه٬ سیم لحیم را به مدار چاپی فشار دهید (به تصویر فوق مراجعه کنید. نشان گر ماوس سیم لحیم را نشان می دهد). هویه را یک تا دو ثانیه در همین وضعیت نگه داشته و هر چقدر سیم لحیم نیاز بود وارد کنید. زمان مکث هویه ممکن است بر اساس نوع کار٬ موارد کاربرد و قطر لحیم متفاوت باشد. بنابراین لازم است که دستورالعمل را به دقت مطالعه کرده و تصاویر را بررسی کنید تا تصویری از نتیجه نهایی در ذهن داشته باشید.

این قسمت اهمیت زیادی دارد. اول سیل لحیم را خارج کرده و هویه را چند ثانیه دیگر همان جا نگه دارید. این باعث می شود که لحیم همچنان به ذوب شدن ادامه داده و اتصال به خوبی برقرار شود. سپس٬ می توانید هویه را خارج کنید. کل این فرآیند نباید بیشتر از ۵ ثانیه طول بکشد. در حالت عادی٬ ۳ تا ۴ ثانیه کافی است.

چند ثانیه صبر کرده و به لحیم دست نزنید. لحیم به سرعت سرد می شود اما حرکت دادن یا فوت کردن اتصال باعث خراب شدن آن می شود. یک اتصال نامرغوب لحیم ظاهری شبیه به اکسایش٬ بیش از حد تیره و دانه دانه دارد. همچنین ممکن است توپی از لحیم روی منطقه اتصال باقی بماند. یک اتصال خوب باید دارای ظاهر صاف و یکدست بوده و طرفین آن مقعر باشند. اتصال خوب شبیه یک توپ برآمده نخواهد بود٬ بلکه ظاهری مسطح خواهد داشت.

لحیم زدایی

وقتی اتصالی را قطع کرده و یا مشکلی را بر طرف می کنید٬ اغلب می توانید لحیم را برداشته و مجددا لحیم کاری کنیم. اگر می خواهید قدم اضافی برداشته و مشکل را بر طرف کنید٬ می توانید لحیم قدیمی را به طور کامل حذف کرده تا فضای کافی برای لحیم داشته باشید. برای این هدف٬ دو ابزار وجود دارد: «مکنده لحیم» که بر اساس ایجاد خلأ عمل می کند و یا فتیله لحیم.

مکنده لحیم یک پمپ سرنگ مانند کوچک است که در دست قرار می گیرد. این پمپ از طریق ایجاد فشار خلأ٬ لحیم را از روی سطوح برمی دارد. مکنده لحیم ابزار خوبی است و کارش را به درستی انجام می دهد.

فتیله لحیم یک مس بافته شده است که لحیم های قدیمی به آن می چسبند. فتیله لحیم از مکنده لحیم گران تر بوده و یک وسیله مصرفی است. بنبراین٬ توصیه نمی کنم که از آن استفاده کنید. با این حال٬ در برخی از کارها استفاده از فتیله بهتر است زیرا حاصل کار بسیار تمیزتر درمی آید. هر دو ابزار لحیم زدایی دارای نقاط قوت خاص خود هستند و تفاوتشان این است که در هر کار خاص باید از یکی از آن ها استفاده کنید. برخورداری از محیط لحیم کاری تمیز از اهمیت زیادی برخوردار است زیرا باعث کسب بهترین نتیجه شده و میزان خطر را به حداقل می رساند.

لحیم کاری عمل دشواری نیست. تنها باید تمرکز کنید٬ مراقب باشید دستتان نلرزد و اصول ایمنی را رعایت کند. خرید یک هویه مرغوب سرمایه گذاری خوبی است و باعث می شود که بتوانید به شخصه کارهای جالبی انجام دهید. حالا که با روند کار آشنا شدید٬ دست به کار شده و مهارت خود را به رخ بقیه بکشید!

مراحل لحیم کاری

ابتدا باید قطعات الکترونیکی را در محل های تعیین شده روی فیبر مدار چاپی قرار دهید.بعد سیم های قطعات را که از پشت فیبر خارج شده خم کنید تا قطعه از جای خود خارج نشودواینک سیم های اضافی را طوری کوتاه کنید که حدود دو میلی متر از آن باقی بماند.در صورت نداشتن سیم چین می توانید موقتا از یک ناخن گیر بزرگ استفاده کنید.

گرم کردن محل لحیم کاری

نوک هویه را در محل لحیم کاری گذاشته ترتیبی بدهید که از یک طرف به دایره مسی که سیم قطعه از وسط آن بیرون آمده تکیه کند و از طرف دیگر با سیم قطعه مماس باشد.به این ترتیب به طور هم زمان هم دایره مسی محل لحیم کاری و هم سیم قطعه که از وسط آن بیرون آمده گرم می شوند و گرمای مناسب را برای اینکه بتوانند قلع ذوب شده را بپذیرند پیدا می کنند

گذاردن قلع در محل لحیم کاری

چند لحظه پس از گذاشتن هویه سیم لحیم را نیز از طرف مقابل در محل لحیم کاری قرار داده به سمت نقطه ای که می خواهید در  آنجا لحیم کاری کنید فشار دهید تا بتواند گرما را از محل لحیم کاری و نوک هویه جذب کرده و ذوب شود با ذوب شدن سیم لحیم،روغن موجود در مغز آن نیز ذوب شده در محل لحیم کاری جاری می شود و شرایط را برای یک لحیم کاری صحیح آماده می کند.

پایان لحیم کاری

حدود نیم سانتی متر از سیم لحیم که ذوب شده آن را عقب بکشید و چند لحظه بعد هویه را نیز از محل لحیم کاری دور کنید.اما چون چند ثانیه طول می کشد تا لحیم ذوب شده کاملا سفت و جامد شود،بنابراین لازم است چند لحظه محل لحیم کاری را ثابت و بی حرکت نگهدارید.حداکثر زمان لحیم کاری روی فیبرهای مدار چاپی حدود ۲ تا ۳ ثانیه می باشد.

برداشتن قلع های اضافی

گاهی اتفاق می افتد که بین دو نقطه به وسیله قلع ذوب شده اتصال نا به جا به وجود می آید.برای برداشتن قلع های اضافی،ابزار مخصوص به نام “قلع کش” وجود دارد.اگر به این ابزار دسترسی ندارید.راه ساده ای برای این کار وجود دارد.کافی است فیبر را با یک دست به صورت عمودی یا مایل بگیرید و با دست دیگر هویه داغ  را در محل اتصال نا به جا قرار داده قلع آن را ذوب کنید.خواهید دید که قلع اضافی پس از ذوب شدن جذب هویه می گردد و اتصال نا به جا بین دو نقطه از بین می رود.

لحیم کردن سیم به فیبر مدار چاپی

برای این کار ابتدا نوک سیم را حدود نیم سانتی متر لخت کنید.سپس رشته های افشان سیم را به هم بتابانید.مقدار سیم لحیم را طوری روی میز کارتان قرار دهید که نوک آن رو به بالا باشد.اینک هویه داغ را به قسمت لخت شده سیم تکیه دهید و به نوک سیم قلع بچسبانید و ترتیبی بدهید که قلع در محلی که هویه بر سیم تکیه دارد ذوب شود و روغن مخصوصی که در مغز سیم لحیم وجود دارد وارد رشته های سیم افشان شود تا سیم بتواند به خوبی به قلع آغشته گردد و به صورت یکپارچه شبیه سیم سایر قطعات درآید.اکنون می توانید نوک سیم آماده را به راحتی از سوراخ مخصوص روی فیبر عبور دهید و مثل سیم سایر قطعات به فیبر مدار چاپی لحیم کنید.

چند توصیه در مورد لحیم کاری

در هنگام لحیم کاری برای جلوگیری از آسیب های احتمالی که ممکن است در اثر ریختن قلع ذوب شده به میز کارتان وارد شود،یک تکه پارچه نخی تمیز و یا یک تکه روزنامه زیر دستتان پهن کنید.هویه لحیم کاری را حتما روی پایه هویه قرار دهید و اگر پایه هویه در اختیار ندارید آن را روی یک سینی فلزی نسبتا پهن قرار دهید.دو شاخه برق هویه را به پریزی بزنید که سیم آن سر راه نیاشد،چون ممکن است در اثر بی احتیاطی سیم آن کشیده شود و از روی پایه بیفتد و با اعضای بدنتان یا اشیاء مجاور مثل فرش یا موکت تماس پیدا کند.روغن لحیم وسیله مناسبی برای تمیز کردن نوک هویه است.در موقع لحیم کاری می توانید گاهی اوقات نوک هویه را وارد روغن کنید و آن را با دستمال کاغذی یا ابر نسوز تمیز نمایید.اگر نوک هویه شما در اثر گرم شدن زیاد سیاه می شود و قلع را به خود نمی گیرد و ذوب نمی کنند،یک عدد دیمر مخصوص هویه در مسیر برق آن قرار دهید و با کمک آن برق هویه را کم و زیاد کنید تا جاییکه نوک هویه همیشه تمیز و براق بماند.

 گردآوری : فناوری اطلاعات سایت بانو آنلاین