اصول تغذیه صحیح در کودکان

تغذیه خوب می تواند انرژی و مواد مغذی سالم را برای نوزادان را فراهم کند برای یک کودک، شیر مادر بهترین ماده غذایی است زیرا همه ویتامین ها و مواد معدنی ضروری را دارد تغذیه با شیر مادر مزایای بسیاری را برای نوزاد دارد. شیر مادر دارای تعادل مواد مغذی برای کمک به رشد نوزاد و یک کودک نو پا را قوی و سالم نگه می دارد.

برخی از مواد مغذی در شیر مادر نوزاد را در برابر برخی از بیماری های متداول کودکان و عفونت، محافظت می کند. همچنین ممکن است به سلامتی شما کمک کند. انواع خاصی از سرطان ها در مادرانی که به نوزادان خود شیر می دهند ممکن است کمتر رخ دهد. خانم هایی که مشکلات سلامتی ندارند باید سعی کنید به نوزاد خود حداقل به مدت شش ماه اول زندگی شیر بدهند. در برخی از موارد مانند ( HIV یا سل فعال ) بهتر است نوزاد از شیر مادر تغذیه نکند. زیرا شما اگر بیمار باشید می توانید این بیماری را به نوزاد خود منتقل کنید. برخی از داروها، مواد مخدر و الکل نیز می تواند از طریق شیر مادر منتقل می شود و به کودک شما آسیب برساند. برای کودکان معمولا غذاهای کمکی در بین سنین ۴ تا ۶ ماه شروع می شود اگر شما برای کودک خود یک غذای جدید را در یک زمان معرفی کنید شما قادر به شناسایی هر گونه مواد غذایی آلرژی زا در کودک خود خواهید بود.

تغذیه با شیر مادر
روش صحیح شیر دادن مادر به نوزاد
از چه موقع غذای کمکی برای کودک شروع کنیم
چگونه تغذیه کودک را شروع کنیم
علائم آلرژی غذایی با شروع غذا در کودک چیست؟
تست ساده تشخیص حساسیت غذایی در کودکان
دستور پخت فرنی برای غذای کودک
مصرف مکمل ها در کودک چگونه است
نکاتی در نگهداری غذای کمکی کودک بعد از تهیه

تغذیه با شیر مادر

وقتی نوزادی متولد می شود با خوردن شیر خشک اولین انحراف در تغذیه شیر خوار از بدو تولد صورت گرفته است چه اتفاقی رخ داده که بچه شیرخشک خوار شده است شیر مادر تمام نیازهای عاطفی کودک، دارای کیفیت مناسب چربی، ویتامین ها، قند، تامین آب مورد نیاز کودک و تمام املاح را به جز ویتامین دی دارد. در چند روز اول که شیر مادر آغوز است بچه بی قرار می شود و ادرار او کم می شود و بعضی از مادران فکر می کنند شیر کافی ندارند و بلافاصله شیر خشک را شروع می کنند ما چکار کنیم تا شیر مادر کم نشود در طب مکمل مواد غذایی شیرافزای زیادی وجود دارد ترکیبی از عرق رازیاده، عرق شوید و عرق کاسنی در افزایش شیردهی موثر است خرما در افزایش شیر مادر موثر است مادران شیرده می توانند روزانه تا ۱۰ عدد خرما مصرف کنند و تحقیقات نشان داده است که سبب زردی نوزاد نمی شود.

روش صحیح شیر دادن مادر به نوزاد

بعضی از مادران شیرده ممکن است روش شیردهی را ندانند توصیه می شود مادر اول ۱۰ دقیقه، حوله گرمی را روی سینه قرارداده و سپس دستش را روی زمین گذاشته و از بالا به پایین به حالت مشت و مال، سینه را بدوشد و ابتدا چند قطره را دور بریزد و بعد سینه را طوری در دهان کودک بگذارند که لب بالا و پایین بچه کاملاً به عقب برگردد و کل هاله پستان داخل دهان بچه قرار گیرد اگر به عللی مانند ( پرمچوریتی، خستگی بعد از زایمان، احساس کم بودن شیر مادر و غیره ) بخواهیم به مادر کمک کنیم تا احساس کند شیر کافی دارد سر بچه و کل بدن او را ۳۰ درجه بالا گرفته و به اندازه ۱۰ – ۲۰ سی سی شیر را دوشیده و با سرنگ، قاشق و یا قطره چکان به صورت ۱ سی سی ۱ سی سی داخل دهان بچه بچکانیم سرنگ را به طرف حلق بچه نگیرید بلکه به طرف گونه او بگیرد تا آسپیره نکند. معمولاً ۲ – ۳ روز بعد از استفاده از این روش شیر مادر هم افزایش می یابد باید استرس مادر را کاهش دهیم اینکه به مادر بگویید بچه باید فقط شیر مادر بخورد شیر خشک نخورد آب قند هم ندهید در چند روز اول هم شیر مادر کم است و علت بی قراری بچه ی زیر ۱۰ روز، هم دهیدراته بودن بچه است کافی نیست باید خانواده ها بدانند که اگر مادر تحت استرس است و فکر می کند که افت قند در بچه ممکن است سبب ضایعه مغزی شود واقعاً هم اینطوری است اگر بچه زمینه افت قند خون مانند ( نارسی، زودرسی  و AUGR ) دارد افت قند خون سبب سکل مغزی می شود.
هنگام شیر دادن نوزاد با سرنگ، پیستون سرنگ باید کف دست مادر باشد تا مادر کنترل کافی داشته باشد و ۱ سی سی از طرف گونه، به داخل دهان نوزاد ریخته شود و بعد باید منتظر دیدن بلع نوزاد باشیم و سپس ۱ سی سی دیگر بریزید و حدوداً بین ۱۰ – ۲۰ سی سی هر دو ساعت از افت قند نوزاد جلوگیری می کند. اگر نوزاد خوب شیر نمی خورد از ماساژ استفاده کنید ماساژ سر، صورت، گونه، کف پا، لثه ها و بدن سبب می شود تا نوزاد فعال شده و راحت تر سینه مادر را بگیرد و بسیاری از نوزادان با ماساژ خیلی راحت تر شیر می خورند دادن شیر با شیشه در ۲ – ۳ روز اول موجب می شود تا نوزاد دیگر سینه مادر را نگیرد چون شیر خوردن با شیشه راحت تر است لذا برای شیر دادن به نوزاد در چند روز اول فقط از سرنگ، قاشق یا قطره چکان استفاده کنید بعضی مادران وقتی فرنولوم نوزاد کوتاه باشد شیر خود را به او نمی دهند لذا این مادران بدانند که این مشکل آناتومی جزعی نمی تواند مانع از شیردهی مادر شود.

از چه موقع غذای کمکی برای کودک شروع کنیم

خیلی از خانواده ها تمایل دارند که غذای کمکی را زیر شش ماه شروع کنند و برخی خانواده ها بالای شش ماه شروع می کنند از نظر علمی سن ایده ال برای شروع غذای کمکی ۱۸۰ روز کامل است فقط دانستن زمان شروع غذای کمکی کافی نیست باید جنبه های روانشناسی تغذیه کودک را در نظر داشته باشید یکی از چیزهایی که کمک می کند تا بدانیم که تا قبل از ۶ ماهگی شیر مادر کافی است وزنگیری کافی است کودک بعد از تولد در دو ماه اول روزانه ۳۰ گرم، دو ماه دوم روزانه ۲۵ گرم، دو ماهه سوم روزانه ۲۰ گرم، دوماهه چهارم روزانه ۱۵ گرم، دو ماهه پنجم روزانه ۱۲ گرم و دو ماهه ششم روزانه ۱۰ گرم افزایش وزن دارند بچه ها در چهار ماهگی وزنشان دو برابر و در ۴ – ۶ ماهگی ۱۱۰۰ گرم وزن می گیرد حالا اگر وزن گیری خوب است نیازی نیست تا غذای کمکی زود تر از ۶ ماهگی شروع شود.
زود شروع کردن غذای کمکی سبب می شود تا بچه سینه مادر را کمتر بگیرد  و از طرفی یک سیستمی به نام ( سیستم گالت ) در بدن وجود دارد که در شش ماهگی کامل می شود این سیستم برای شناسایی و خنثی کردن مواد آلرژن نقش بسیار مهمی دارد. لذا فقط در شرایط خاصی اگر مجبور شدیم بین ۴ – ۶ ماهگی غذای کمکی را می دهیم در غیر آن صورت تا ۶ ماهگی شروع نکنید زیرا زود شروع کردن غذای کمکی، احتمال آلرژی های ( آسم، کهیر و اگزما ) را در بچه ها افزایش می دهد از طرفی اگر دیر شروع نماییم اشکال در بلع غذا و اشکال در قبول مواد غذایی و عدم تمایل به غذای جامد را ایجاد می کند. توجه داشته باشید که یک اصل مهم در شروع مواد غذایی کمکی این است که در ابتدا غذای مایع، سپس نیمه جامد و در نهایت غذای جامد را برای کودک خود شروع نمایید غذای مولینکس شده ( له شده ) را حداکثر تا ۷ – ۸ ماهگی بدهید و از ۹ ماه به بعد غذاهای انگشتی ( غذایی که بچه با دست خود بگیرد و بخورد )  به کودک بدهید گاهی به یک بچه ۱ ساله هنوز غذای له شده می دهند که این کار درستی نیست. غذاهای آماده مانند سرلاک بر غذای خانواده ترجیح ندارد و به علت طعم آنها، بچه دیگر غذای خانه را نمی خورد و چون اغلب به صورت پوره است بچه جویدن را یاد نمی گیرد و چون ترکیبی از چند ماده غذایی است حساسیت های غذایی مشخص نمی شود. سویا فیتواستروژن دارد ولی گاهی خوردن زیاد سویا بلوغ زودرس ایجاد می کند خانواده هایی که به علت فقرغذایی سویای زیادی مصرف می کنند یکی از علل بلوغ زودرس در بچه های آنها مصرف سویا است.

چگونه تغذیه کودک را شروع کنیم

شروع غذای کمکی باید حجم کم و پر انرژی باشد و بتدریج با افزایش سن کودک غلظت، مقدار و تناوب غذا را افزایش دهید بچه باید با مزه و قوام غذا آشنا شود غذای خانواده را از ۱۰ ماهگی می توان به کودک داد غذا را با پشت قاشق نرم کنید و به او بدهید زیر یک سال سفیده تخم مرغ ندهید ولی پزشکان آلرژی می گویند سفیده تخم مرغ را زیر یک سال بدهید اگر می گوییم زیر یک سال شیر گاو ندهید به خاطر مشکلات آلرژی است اگر علائم آلرژی را می دانید می توانید در زیر یک سالگی هم شیر گاو را شروع کنید. یک سری علائم الرژی را بدانید تا اگر دوست دارید غذایی را در زیر یک سال شروع کنید مشکلی نداشته باشید دو هدف را در تغذیه اطفال در نظر داشته باشید یکی تعادل و دیگری در نظر گرفتن خصوصیت فردی اطفال، در تعادل، مواد غذایی باید حتماً مورد پذیرش کودک باشد ممکن است بچه دهانش را می بندد و پذیرش غذا ندارد این نشان می دهد هنوز سن شروع غذای کمکی برای او زود است و برخی بچه ها تمایل بیشتری به غذا خوردن دارند و با دیدن غذا دهانشان آب می افتد برای این بچه ها غذای کمکی را می توان زودتر شروع کرد بعد از ۶ ماه شیر مادر نمی تواند تمام املاح غذای کودک را تامین کند و از طرفی عمل جویدن بچه باید تقویت شود علاوه بر شیر مادر از ۶ ماهگی غذای کمکی شروع می شود و با غذای ساده، نرم و با هضم آسان شروع می شود. در تمام دنیا، بهترین غذای قابل تحمل که آلرژی زای کمتری هم دارد فرنی است. برای شروع یک قاشق مربا خوری فرنی را می دهیم و تا فردا صبر می کنیم تا اگر کودک علائم آلرژی داشت متوجه حساسیت غذایی شویم اگر علائم الرژی ایجاد نشد بتدریج اضافه می کنیم تا پایان هفته به معلائم آلرژی علارتند از:

علائم آلرژی غذایی با شروع غذا در کودک چیست؟

علائم تنفسی ( ویزینگ، آبریزیش بینی، سرفه های خشک، خس خس سینه، بثورات جلدی )
علائم پوستی ( اگزما، خشکی پوست، بثورات جلدی دور دهان و مقعد کودک )
علائم گوارشی مانند ( استفراغ، شکم درد، اسهال )، مثلا بچه با خوردن نخود فرنگی دست و پای خود را روی شکم جمع می کند  سرخ و سیاه می شود استفراغ دارد و کمی مقعد کودک نیز سرخ شده است در صورت این مشکل باید ۳ ماه این غذا را به کودک ندهید و سپس با مقدار کم شروع کنید

تست ساده تشخیص حساسیت غذایی در کودکان

اگر شما می خواهید بدانید کودکتان به سفیده تخم مرغ حساسیت دارد ابتدا مقداری از سفیده تخم مرغ را بر روی گونه کودک ماساژ بدهید اگر کودک به آن حساسیت داشت حساسیت شدید، سبب بثورات جلدی قرمز می شود.
مقداری کمی از ماده غذایی را با گوشه لب تحتانی کودک تماس دهید و یا با مقدار خیلی کم شروع کنید اگر بعد از ۳ روز علائم سه گانه آلرژی را نداشت آن غذا برای کودک مناسب است.
گاهی مادر می گوید رگه های خون در داخل مدفوع کودک دیده می شود وقتی خون دیده شود ممکن است به چند علت باشد مثلاً ممکن است گاستروآنتریت شیگلایی مطرح باشد اگر در پوشک کودک رگه های خون دیده می شود تب ندارد و حال عمومی خوب است این یک حساسیت غذایی است. چه غذایی باعث آن شده است نباید دستورات غذایی سنگین به او داد مثلاً نباید او را از همه غذا ها منع کرد در دنیا ۶ ماده غذایی وجود دارد که بچه ها به آن ها بیشتر از بقیه غذاها حساسیت می دهند و عبارتند از ( شیر گاو، سویا، ماهی و میگو، بادام زمینی، سایر مغزیجات ( مغز فندق )، سفیده تخم مرغ ) است ابتدا باید این مواد غذایی را یکی یکی امتحان کرد. اگر در مدفوع کودک خون هست به مادر بگویید یک هفته شیر گاو نخورد اگر مادر شیر گاو نخورد این حساسیت برطرف می شود ولی اگر شیر گاو را به صورت پخته و یا در فرنی یا حریره به صورت پخته شده مصرف کند حساسیت کمتری ایجاد می کند.

دستور پخت فرنی برای  غذای کودک

۲۰۰ سی سی آب را با ۲ قاشق مرباخوری آرد برنج و ۳ پیمانه شیر خشک و ۱ چای خوری شکر با هم مخلوط و روی حرارت ملایم به هم زده و تا فرنی قوامی بین شیر و ماست پیدا کند از شیر غلیظ تر و از ماست رقیق تر باشد.

مصرف مکمل ها در کودک چگونه است

شروع غذای کمکی در پایان ۱۸۰ روز می باشد و به نوزاد نارس وقتی آهن بدهید که وزن او دو برابر شود کودک به روی و اسید فولیک به جز در موارد خاص نیاز ندارد ویتامین آ . د بدهید هدف از دادن ویتامین آ . د و یا مولتی ویتامین رساندن ویتامین دی به کودک است بنابر این بچه ها مقادیر کافی ویتامین A و بقیه ویتامین ها را از شیر مادر بدست می آورند شروع ویتامین دی در کشورها متفاوت است. برخی کشورها از ۳ روزگی شروع می کنند و این به این معنی نیست که حتماً از بدو تولد شروع کنید در کشور ما از ۱۵ روزگی شروع می شود بچه روزانه ۴۰۰ واحد ویتامین دی نیاز دارد و از ۱ گرم بالاتر خطر مسمومیت دارد برخی مراکز ۲۵ قطره ویتامین دی و یا ۲۵ قطره مولتی ویتامین را به همه بچه ها می دهند و هیچ  فرقی بین بچه ای که در کویر زندگی می کند وهر روز آفتاب را می بیند با بچه ای که در تورج زندگی می کند و ماه به ماه خورشید را نمی بیند نمی گذارد این برای کاهش ریکتز خوب است ولی از طرفی می بینیم آمار سنگ کلیه زیاد شده است لذا هر بچه را باید با خودش مقایسه کنید اگر بچه تغذیه خوبی دارد رفاه خانواده بالا است و مرتب زیر نور آفتاب می رود ممکن است نیازی به ویتامین دی هم نداشته باشد اگر خیلی نگران کمبود ویتامین دی هستید می توانید یک تست سنجش ویتامین دی انجام دهید و در صورت کاهش این ویتامین را بدهید. خیلی بچه ها مولتی ویتامین را نمی خورند ولی ویتامین دی را بهتر می خورند گاهی بچه ها اشتهای خوبی ندارند و با خوردن روی اشتهای آن ها بهتر می شود لذا می توان روی هم داد.

نکاتی در نگهداری غذای کمکی کودک بعد از تهیه

برای تهیه غذا ابتدا دست ها را بشویید و بهداشت را رعایت کنید.
غذا را برای همان روز بپزید.
غذای کمکی کودک بعد از تهیه در یخچال تا ۲ روز و در فریزر ۷ روز و در دمای اطاق تا ۲ ساعت ماندگاری دارد.
اگر غذای کودک با شیر تهیه شود تا یک ساعت در دمای اطاق ماندگاری دارد.
اگر غذا را در فریزر گذاشتید برای باز شدن یخ آن، شب قبل از استفاده در یخچال بگذارید در هوای اطاق ذوب نشود.

منبع:foodregime.com